Hội chứng suy hô hấp cấp là một trình trạng nguy hiểm khá phổ biến tiến triển ở phổi. Khi cơ thể không thể duy trình tình trạng trao đổi oxy và carbon dioxide, suy hô hấp cấp sẽ xảy ra như một tình trạng đe dọa tính mạng và cần có sự can thiệp y tế ngay lập tức. Bài viết này, không chỉ giải đáp chi tiết “Suy hô hấp là gì?” mà còn cung cấp, hướng dẫn sơ cứu thực tế cho người bị suy hô hấp cấp!
Suy hô hấp là gì?
Suy hô hấp cấp là gì? Hội chứng suy hô hấp cấp là tình trạng giảm cấp tính chức năng thông khí của bộ máy hô hấp hoặc/và chức năng trao đổi khí của phổi khiến việc thở trở nên khó khăn và không đáp ứng được nhu cầu oxy của cơ thể.
Theo các tiêu chuẩn chẩn đoán, suy hô hấp còn được định nghĩa là sự rối loạn nặng nề của quá trình trao đổi oxy trong máu. Tình trạng suy hô hấp được xác định khi:
- PaO2 < 60 mmHg (Suy hô hấp thiếu oxy máu)
- PaCO2 > 50 mmHg ( Suy hô hấp tăng CO₂ máu)
- Độ bão hòa oxy SpO2 < 90%
Các chỉ số này sẽ giúp đánh giá mức độ nghiêm trọng của suy hô hấp để có hướng điều trị phù hợp nhất.
>> Xem thêm: Khạc đờm ra máu: Cảnh báo dấu hiệu nguy hiểm và hướng xử trí kịp thời
Có 2 loại suy hô hấp cấp:
- Suy hô hấp cấp thiếu oxy đơn thuần: Thường gặp trong các bệnh lý như viêm phổi, phù phổi với đặc trưng PaO₂ giảm nhưng PaCO₂ bình thường hoặc thấp.
- Suy hô hấp cấp thiếu oxy máu kèm ứ đọng khí CO2: Thường gặp ở các bệnh nhân COPD nặng, do giảm thông khí dẫn đến tích tụ CO₂ trong máu.
7 dấu hiệu báo động không thể bỏ qua
Triệu chứng của suy hô hấp cấp thường diễn ra nhanh, mức độ nguy hiểm cũng phụ thuộc vào tình trạng tổn thương của phổi và các cơ quan liên quan. Để xác định, một người bị suy hô hấp cấp sẽ thường có các triệu chứng dưới đây:
1. Thở nhanh > 25 lần/phút (đối với người lớn): Đây là dấu hiệu sớm nhất cho thấy cơ thể đang thiếu hụt khí oxy để lưu thông vì vậy cơ thể đang cố gắng tăng tần suất thở để bù đắp lượng oxy đang giảm trong cơ thể. Khi bị suy hô hấp cấp, người bệnh sẽ có cảm giác khó thở, thở nhanh, thở gấp, tần suất thở vượt quá 25 lần/phút ở người lớn.
2. Co kéo cơ hô hấp phụ: Khi tình trạng thiếu oxy trở nên nghiêm trọng, các cơ hô hấp phụ như cổ, cơ liên sườn cũng bắt đầy phải hoạt động nhiều hơn để hỗ trợ cho việc trao đổi oxy. Lúc này, bạn có thể quan sát rõ vùng lõm ở phần hõm trên xương ức và các khoảng gian sườn. Ở trẻ em có thể kèm theo tình trạng cánh mũi phập phồng.
3. Môi và đầu ngón tay tím tái: Đối với người bị suy hô hấp cấp, hiện tượng tím tái sẽ bắt đầu xuất hiện ở môi, đầu ngón tay, ngón chân, mặt hoặc thậm chí là toàn thân. Tím rõ hơn khi nồng độ hemoglobin máu cao
4. Vã mồ hôi lạnh toàn thân: Khi bị suy hô hấp, hệ thần kinh sẽ bị kích thích bởi tình trạng thiếu oxy, dẫn đến người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng như vã mồ hôi lạnh, cảm giác lạnh run, gia ẩm và tái.
5. Lú lẫn, mất định hướng: Khi não không được bơm đủ oxy, người bệnh có thể xuất hiện tình trạng lú lẫn, trả lời chậm, mất định hướng về thời gian, không gian hoặc bản thân. Đây là dấu hiệu cảnh báo tình trạng suy hô hấp đang tiến triển ngày càng nặng.
6. Nhịp tim nhanh > 120 lần/phút: Bên cạnh nhịp thở nhanh, nhịp tim tăng cũng là triệu chứng của suy hô hấp. Khi tần số nhịp tim vượt quá 120 lần/phút, điều này phản ánh tình trạng thiếu oxy nghiêm trọng và sự gắng sức quá mức của tim.
7. Ngừng thở từng đợt: Khi xuất hiện tình trạng này, bệnh suy hấp có thể đã bước sang giai đoạn nguy kịch nhất. Lúc này, người bệnh có thể thở ngắt quãng, hoặc ngừng thở từng đợt do trung tâm hô hấp bị ức chế. Lúc này, nếu không được xử lý kịp thời, bệnh nhân có thể có nguy cơ tử vong rất cao.
Hướng dẫn 5 bước sơ cứu khẩn cấp khi có người bị suy hô hấp
Theo thống kê từ Bộ Y Tế, hơn 40% các ca tử vong do suy hô hấp có thể được ngăn chặn nếu người bệnh được sơ cứu đúng cách trong phòng 5 phút đầu tiên. Điều này cho thấy vai trò cực kỳ quan trọng trong việc sơ cứu, tăng cơ hội sống sót cho nạn nhân. Dưới đây là quy trình sơ cứu chuẩn BLS mà bạn có thể áp dụng:
Bước 1: Kiểm tra ý thức: Khi phát hiện bệnh nhân có những triệu chứng của suy hô hấp, bạn cần nhanh chóng lay gọi nạn nhân, ấn nhẹ vai đồng thời quan sát lồng ngực để xác định người đó còn tỉnh hay đã mất ý thức.
Bước 2: Gọi cấp cứu 115 ngay lập tức: Ngay lập tức gọi cấp cứu hoặc nhờ người xung quanh gọi giúp, không nên chờ đợi để giúp bệnh nhân có thể được chữa trị sớm nhất
Bước 3: Đặt nạn nhân nằm nghiêng an toàn (nếu còn thở): Đặt nạn nhân nằm ưỡn cổ nghiêng sang 1 bên, dùng gạc hoặc khăn vải mỏng để móc đờm dãi và các dị vật ra khỏi mũi và miệng của nạn nhân. Đặt khăn mềm hay gạc qua miệng nạn nhân, dùng 2 ngón tay bịt mũi nạn nhân rồi tiến hành thổi hơi trực tiếp vào miệng.
>> Xem thêm: Mẹo chữa ngạt mũi trong 20 giây: Giải pháp cấp tốc cho mọi nguyên nhân
Bước 4: Bắt đầu hồi sinh tim phổi (CPR) nếu ngừng thở: Trường hợp tim ngừng thở hoặc không có dấu hiệu tuần hoàn, bạn cần bắt đầu CPR ngay lập tức: 2 tay chồng lên nhau ép lên lồng ngực ngoài tim. Nếu 2 người cấp cứu thì 1 người thổi ngạt còn 1 người tiến hành ép lồng ngực (70 – 100 lần/phút). Nếu chỉ có 1 người cấp cứu thì tiến hành thổi ngạt 2 – 3 hơi lại ép tim 10 – 15 nhịp. Thực hiện tới khi tim đập và thở trở lại.
Bước 5: Sử dụng máy khí dung cá nhân (nếu có) theo hướng dẫn chuyên môn: Trong một số trường hợp như bị hen suyễn hoặc COPD, nếu có sẵn máy khí dung cá nhân và người hỗ trợ có kiến thức sử dụng, hãy dùng theo đúng chỉ dẫn chuyên môn để hỗ trợ bệnh nhân dễ thở hơn.
Những phương pháp điều trị cho bệnh nhân suy hô hấp
Khi xuất hiện các triệu chứng suy hô hấp những những tổn thương có thể gây nguy cơ suy hô hấp thì cần nhanh chóng đưa bệnh nhân đến bệnh viện cấp cứu. Nguyên tắc cấp cứu và điều trị suy hô hấp là xác định nguyên nhân, thông khí cơ học cùng với các phương pháp bảo vệ phổi, cân bằng dịch và ngăn ngừa biến chứng. Các phương pháp điều trị bao gồm:
1. Liệu pháp Oxy
Tùy theo mức độ bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp cung cấp oxy phù hợp như:
– Ống thông mũi: Đặt trực tiếp ống nhựa gắn với bình oxy di động vào mũi để đưa oxy vào phổi. Trường hợp bệnh nhân cần cung cấp nhiều oxy hơn sẽ sử dụng các mẫu ống thông mũi dòng chảy cao.
– Mặt nạ thông khí: Người bệnh được đeo mặt nạ gắn vào túi khí để bơm oxy vào phổi nhiều hơn. Liệu pháp này được dùng khi người bệnh suy hô hấp đợt cấp, đang chờ đợi quy trình điều trị bệnh khá phức tạp.
– Thông khí áp lực dương không xâm lấn (NPPV): Dùng mặt nạ gắn máy thổi khí, đảm bảo giữ đường thở của người bệnh được mở trong lúc ngủ. Phương pháp này thường được dùng trong ngưng thở khi ngủ.
– Máy thở cơ học: Phương pháp này sẽ được áp dụng khi các liệu pháp trên không hiệu quả. Tuy nhiên phương pháp này lại không được chỉ định dùng lâu dài do có thể tác động xấu đến phổi và đường hô hấp, nguy cơ gây các bệnh nhiễm trùng như viêm phổi.
– Mở khí quản: Áp dụng khi đường thở bị tắc nghẽn, tạo lỗ qua cổ vào khí quản để giúp người bệnh dễ thở.
– Oxy hóa màng ngoài cơ thể (ECMO): Sử dụng cho các trường hợp bị suy hô hấp nặng. Máu được lọc qua phổi nhân tạo để trao đổi khí, hỗ trợ tạm thời trong vài ngày đến vài tuần giúp phổi có thời gian phục hồi.
2. Điều trị thuốc
Bên cạnh liệu pháp oxy, bác sĩ có thể chỉ định thêm một số loại thuốc đặc trị nguyên nhân và cải thiện triệu chứng khác như:
- Thuốc kháng sinh: Dùng để điều trị các bệnh nhiễm trùng ở phổi như viêm phổi.
- Thuốc giãn phế quản: Giúp mở rộng đường thở, hoặc điều trị các cơn hen suyễn.
- Corticoid: Thu nhỏ đường thở, hỗ trợ điều trị các triệu chứng viêm đường thở.
>> Xem thêm: Khám tai mũi họng định kỳ: lợi ích, quy trình và những điều cần lưu ý
3. Các phương pháp điều trị khác
Đối với các trường hợp bệnh nhân phải nhập viện điều trị trong thời gian dài, bác sĩ có thể chỉ định một số phương pháp bổ sung khác như:
– Truyền dịch: Chất lỏng được truyền từ tĩnh mạch vào mạch máu của người bệnh, giúp cải thiện tuần hoàn máu.
– Hỗ trợ dinh dưỡng: Tiến hành truyền dinh dưỡng trong suốt quá trình thở máy, đảm bảo cơ thể nhận đủ các chất dinh dưỡng cần thiết để nuôi dưỡng tế bào.
– Vật lý trị liệu: Ngăn ngừa vết loét, phục hồi thể lực và rút ngắn thời gian thở máy, đẩy nhanh quá trình hồi phục của người bệnh.
– Phục hồi chức năng phổi: Hướng dẫn các bài tập cải thiện mức oxy, cải thiện hô hấp, phục hồi chức năng phổi.
– Thuốc chống đông máu: Nếu người bệnh bị ốm nặng, bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng thuốc chống đông máu để ngăn ngừa việc hình thành các huyết khối ở bệnh nhân.
Biện pháp phòng ngừa bệnh suy hô hấp hiệu quả
Bên cạnh tiêm vắc-xin và khám hô hấp định kỳ, để phòng tránh suy ho hấp, bạn cũng cần tuân thủ các biện pháp dưới đây:
- Tuân thủ phác đồ điều trị theo chỉ định của bác sĩ khi bạn mắc các bệnh lý về hô hấp, phổi, tim mạch,…
- Không hút thuốc lá, hạn chế rượu bia, không lạm dụng thuốc khi không có chỉ định từ bác sĩ
- Thay đổi lối sống, sinh hoạt lành mạnh: ăn uống khoa học, tập thể dục thể thao, kiểm soát cân nặng hợp lý,…
Phòng khám Quang Hiền tự hào là một trong những cơ sở y tế tiên phong tại khu vực miền Trung được trang bị hệ thống đo khí máu động mạch (ABG) thế hệ mới nhất, cho kết quả nhanh chóng, chính xác và hỗ trợ hiệu quả trong việc đánh giá tình trạng suy hô hấp ở bệnh nhân. Trên đây là toàn bộ thông tin xoay quanh câu hỏi “Suy hô hấp là gì?” và các triệu chứng, phương pháp sơ cứu đối với căn bệnh này. Hy vọng, những chia sẻ trên sẽ giúp bạn có thêm những kiến thức trong việc quan sát và hỗ trợ mọi người xung quan.